Seç, Beğen, Al: Çeşit Çeşit Terapi

Psikologlar sağaltım sürecinde soruna farklı perspektiflerden bakarlar. Bu blog yazımda size farklı perspektifleri tanıtmak istiyorum. Önce bir soru sorayım. Sizce kaç farklı terapi yaklaşımı vardır? 10, 25, yoksa 68?

Günümüzde yaklaşık 400 farklı terapi çeşidi vardır. Blog yazımda ülkemizde uygulanan ve görece daha popüler olan yaklaşımları tanıtmaya çalışacağım.

Psikanaliz

Koltuğa Uzanmıyor Muyuz?

Freud, psikanalizin kurucusudur. Çoğu insan Freud'u ismen bilir ve bütün psikologların Freud'cu olduğunu düşünür. Bu, bir mittir. Freud'un psikolojiye katkıları göz ardı edilemese de her psikolog Freud'un yarattığı akımın temsilcisi değildir.

Freud, kişiliğin id, ego ve süperego olmak üzere 3 ayrı yapıdan oluştuğunu dile getirir. Basitçe tanımlayacak olursak; id içgüdülerimiz, süperego ahlaki yönümüz ve ego id ile süperegoyu dengelemeye çalışan benliğimiz diyebiliriz. İd ile süperego her daim çatışma halindedir. Bu çatışmalar bilinçdışı düzeyde gerçekleşir.

Psikanalitik terapiye gittiğiniz zaman, terapistiniz gösterdiğiniz belirtiler yerine bu belirtileri oluşturan bilinçdışı süreçlerle ilgilenir. Terapide amaç bireyin egosunu güçlendirmek ve id ile süperego dengesini sağlamaktır.

Bu terapi yaklaşımında danışan daha aktiftir, terapist sık sık yorumda bulunmaz. Diğer yaklaşımlara nazaran daha sık (örneğin; haftada 3 kez) ve daha uzun sürer.

Son olarak, psikanalitik terapide illa ki koltukta uzanmazsınız. Bu da mitlerden birisidir.

Davranışçı Terapi

Watson Hırsız Yetiştiriyo Diyolaa...

Davranışçı yaklaşıma göre bireyler öğrenme yoluyla davranışlarını şekillendirir. O davranıştan fayda sağlıyorsa söz konusu davranışı yeniden gerçekleştirir. Eğer o davranıştan zarar görürse sergilediği davranışın sıklığını azaltır veya o davranışı hiç sergilemez.

Davranışçı terapi temellerini öğrenme prensiplerinden alır ve gözlemlenebilir davranışlara odaklanır. Terapinin amacı uyumsuz davranışın azaltılması ve uyumlu davranışın arttırılması veya öğretilmesidir.

Watson'ın meşhur sözünü belki duymuşsunuzdur: Bana eğitmem ve büyütmek için sağlıklı bir düzine çocuk verin. Atalarının mesleği ve ırkı ne olursa olsun ben onların yeteneklerine, eğilimlerine, meziyetlerine, yatkınlıklarına aldırmaksızın, onlardan size, kendi seçimime göre doktor, avukat hatta dilenci ve hırsız yapayım. Bu sözde açıkça belirtildiği üzere davranışçı yaklaşım bilişsel süreçlere, kişilik özelliklerine, eğilimlere odaklanmaz. Onları göz ardı eder.

Davranış terapisinde danışan aktiftir, terapist danışana haftalık ev ödevleri verir. Ortalama 8-12 seans arası sürer.

Bilişsel Terapi

Terapistim Beynimi Okuyabiliyor!

Bilişsel terapi, zihinsel süreçlere odaklanır. Buradaki kasıt, terapistin danışanın zihnini okuması değil tabi ki. Terapistlerin bir bakışta karşı tarafı analiz etmesi, düşüncelerini anlaması da mitlerden birisidir.

Bilişsel terapistler; yaşanılan olaydan ziyade o olayın yorumlanma biçimine önem verir. Olayları yorumlama biçimimize göre duygularımızın ve davranışlarımızın ortaya çıktığını savunur.

Bilişsel yaklaşıma göre; psikolojik rahatsızlıkların altında işlevsel olmayan düşünceler/yorumlama stilleri yatar. Bu yüzden terapinin amacı bu düşüncelerin gerçekçi düşüncelerle değiştirilmesidir. Eğer düşünce değişirse kişinin duyguları ve davranışları da değişecektir.

Sorun Çözme Terapisi

Sorunlarım Çözülebilir Olsaydı Size Gelir Miydim?!

Bilişsel-davranışçı bir yaklaşımdır. Bilişsel-davranışçı yaklaşımın sorun çözme eğitimini temel alır. Kişi sorunlarını çözümsüz gördüğü için bu yaklaşımın işe yaramayacağını düşünebilir. Ancak, durumların yalnızca sorun olarak algılanması yeterli değildir. Bu durumları aynı zamanda çözülebilecek problemler olarak tanımlamak gereklidir.

Sorun Çözme Terapisi'nde yaşanılan sorunlar, çözülebilecek problemler olarak yeniden kavramsallaştırılır. Bu kavramsallaştırma süreci terapist ve danışanın ortak çalışması ile yürütülür. Böylelikle üretilecek çözümde danışan kendisini motive olmuş hisseder.

Bu terapi modelinde danışanların problemlerini çözmek için kullandıkları yanlış stratejiler değiştirilir, onlara işlevsel stratejiler öğretilir. Temel amaç kişinin dayanıklılığını arttırmak olduğu için psikolojik tedavinin yanı sıra rahatsızlıkları önlemeyi de sağlar. Pek çok psikoterapi yaklaşımından daha kısa sürer ve pratiktir.

Gestalt Terapi

İhtiyaçlarım Var Benim..

İnsanın gelişme potansiyelini vurgular. Birey, herhangi bir ihtiyacını karşılamaya meyillidir. Sağlıklı bir birey ihtiyaçlarının farkındadır, onları karşılayabilir, sorumluluk alır ve kendini geliştirir.

Eğer ihtiyaçlarını karşılayamazsa bu tamamlanmamış iş olarak isimlendirilir. Kişi tamamlanmamış işleri nedeniyle sıkıntı yaşar. Gestalt terapisinde tanı grupları tartışılmaz, kişinin sıkıntıları karşılanmamış ihtiyaçlarının bir işareti olarak görülür.

Bu ihtiyaçları karşılamak için terapist-danışan arasındaki diyalog en önemli iyileştirici faktör olarak görülür. Diyaloğa diğer terapi yöntemlerinden çok daha fazla önem verilir.

Mindfulness

Zihnim Uçabiliyormuş!

Günümüzde stres ve zorlayıcı durumlar ile baş etmek için kullanılır. Kişinin dikkatini şu anda tutmayı amaçlar. Kişi şu anda neler yaşadığını, etrafında neler olduğunu ve kendi içinden neler geçtiğini fark etmeli, fark ettiklerini yargılamadan kabul etmelidir.

Zihnimizin geçmişi ve geleceği düşünmesi bir noktaya kadar yararlıdır. Bu sayede geçmiş hatalarımızdan ders alabiliriz veya gelecekteki bir tehlikeden kendimizi koruyabiliriz. Zihnimizin geçmişe veya geleceğe kaymasına zihin uçuşması denir. Zihnimizin uçuştuğunu fark ettiğimizde, onu nazikçe şu ana getirebiliriz.

Zihnimizin sürekli geçmişte veya gelecekte takılı kalması sağlıksızdır; sürekli geçmiş hataları düşünmek depresyona, sürekli gelecekteki tehlikeleri düşünmek kaygı bozukluğuna yol açabilir.

Mindfulness yaklaşımına göre hastalığın erken sinyalleri fark edilip dikkatin yönü değiştirilirse psikopatoloji ortaya çıkmayabilir. Bir hastalığın erken belirtileri ile baş etmek daha kolaydır.

Kazanan Kim?

Ödül Kime Gitmeli?

Akıllarda şu sorular canlanabilir: En iyisi hangisi, kime gitmeli? Farklı yaklaşıma sahip psikologlar savaş halinde mi? Savaşı kim kazanacak?

Tabi ki savaş halinde değiliz. Farklı terapi yaklaşımları aynı soruna farklı yönlerden bakarlar. Hatta saf bir terapi yaklaşımını uygulamak yerine farklı terapilerden faydalanmak süreç için daha yararlı olabilmektedir.

Psikoterapi yaklaşımlarının eşit derecede etkili olduğuna dair bilimsel kanıtlar mevcuttur. Rosenzweig yılında Dodo Kuşu Hükmü'nü ileri sürmüştür. Dodo Kuşu, Alice Harikalar Diyarında masalının bir karakteridir. Masalda Dodo Kuşu bir yarış düzenler ve sonunda herkesin kazandığını ilan eder. Danışan ile iyi bir ilişki kurulduğu sürece bütün terapi yaklaşımları kazanmaktadır.

Artık en önemli iyileştirici faktör danışan ile iyi bir ilişki kurmak olarak kabul ediliyor.